Białystok - problemy na nowym wybiegu

W pierwszych dniach sierpnia 2012 roku od zwiedzajÄ�cych Akcent Zoo w BiaÅ�ymstoku, a takÅ¼e organizacji zajmujÄ�cych siÄ� humanitarnÄ� ochronÄ� zwierzÄ�t otrzymaliÅ�my sygnaÅ�y dotyczÄ�ce niepokojÄ�cego zachowania siÄ� niedÅºwiedzicy Joli (zwanej wczeÅ�niej Yogi) na nowym wybiegu. InformowaÅ�a o tym takÅ¼e lokalna prasa (Wojciech Koronkiewicz „Zaczynamy tydzieÅ�. Sympatyczny GrzeÅ�, a po kÄ�tach…” Gazeta Wyborcza z 6.08.2012, bialystok.gazeta.pl/bialystok/51,35234,12259952.html ).

W dniach 17-18 sierpnia 2012 r. przeprowadziliÅ�my obserwacje zachowania niedÅºwiedzicy. OdbyliÅ�my takÅ¼e rozmowy z opiekunkÄ� niedÅºwiedzi, p. KrystynÄ� Sitek i innymi pracownikami zoo oraz z p. EwÄ� KuÅ�akowskÄ� z Departamentu Ochrony Å�rodowiska i Gospodarki Komunalnej UrzÄ�du Miejskiego w BiaÅ�ymstoku. Jeszcze w trakcie wizyty przekazaliÅ�my nasze sugestie, a we wrzeÅ�niu szczegóÅ�owÄ� ekspertyzÄ�. PoniÅ¼ej kilka najwaÅ¼niejszych informacji.

O niedÅºwiedzicy i wybiegu
NiedÅºwiedzica Jola (Yogi) w wieku szeÅ�ciu miesiÄ�cy zostaÅ�a przekazana z ogrodu zoologicznego w Bydgoszczy, gdzie siÄ� urodziÅ�a, do BiaÅ�egostoku. Przez kolejne 26 lat przebywaÅ�a w klatce o powierzchni 70 m² z betonowym podÅ�oÅ¼em. Warunki utrzymywania i zachowanie niedÅºwiedzicy w ramach projektu badawczego byÅ�y przez nas monitorowane od 2007 roku. NiedÅºwiedzica wykazywaÅ�a wysoki stopieÅ� zaawansowania zachowaÅ� stereotypowych, zostaÅ�a oceniona przez nas jako osobnik bardzo wraÅ¼liwy na negatywne bodÅºce. W 2012 zostaÅ� oddany do uÅ¼ytku nowy wybieg o powierzchni ponad 1000 m². JednoczeÅ�nie wÅ�adze BiaÅ�egostoku zdecydowaÅ�y siÄ� przyjÄ�Ä� samca niedÅºwiedzia brunatnego Grzesia z warszawskiego zoo. Po przybyciu samca oraz przeniesieniu samicy ze starej klatki, oba zwierzÄ�ta byÅ�y przetrzymywane w sÄ�siadujÄ�cych ze sobÄ� klatkach w pomieszczeniu wewnÄ�trznym. Klatki byÅ�y oddzielone jedynie kratÄ�, obecnie zastosowano dodatkowÄ� litÄ� Å�cianÄ� zasÅ�aniajÄ�cÄ� kraty. Od momentu wypuszczenia samica nie powróciÅ�a do pomieszczenia wewnÄ�trznego i caÅ�odobowo przebywa na zewnÄ�trz. Samiec zostaÅ� wypuszczony na wybieg zewnÄ�trzny 20 lipca 2012. Przebywa na nim codziennie od 9.00 do 18.00. Oba niedÅºwiedzie przebywajÄ� w róÅ¼nych czÄ�Å�ciach wybiegu i nie zbliÅ¼ajÄ� siÄ� do siebie na odlegÅ�oÅ�Ä� mniejszÄ� niÅ¼ kilka metrów. Aby zachÄ�ciÄ� samicÄ� do wejÅ�cia do pomieszczeÅ� wewnÄ�trznych obsÅ�uga zoo wykÅ�ada pokarm wewnÄ�trz, ograniczajÄ�c podawanie pokarmu na wybiegu. W efekcie tych dziaÅ�aÅ� samica wyraÅºnie schudÅ�a. Próbuje siÄ�gaÄ� Å�apÄ� do pozostawionego pokarmu, ale nie wchodzi do pomieszczenia wewnÄ�trznego. W opinii pracowników negatywnie reaguje takÅ¼e na dÅºwiÄ�k mechanizmu opuszczajÄ�cego drzwi na wybieg (w poprzedniej klatce byÅ� inny mechanizm zasuwania). GÅ�ównÄ� formÄ� aktywnoÅ�ci ruchowej jest chodzenie wzdÅ�uÅ¼ jednego z boków wybiegu, w tym miejscu jest silnie wydeptana Å�cieÅ¼ka.

Wybieg ma powierzchniÄ� ponad 1000 m² i ksztaÅ�t podÅ�uÅ¼nego wielokÄ�ta. PodÅ�oÅ¼e jest naturalne, trawiaste, wzbogacone koniczynÄ� i zioÅ�ami. WewnÄ�trz znajduje siÄ� basen, a przy czÄ�Å�ci Å�cian wybiegu wypeÅ�niona wodÄ� fosa, do której niedÅºwiedzie majÄ� dostÄ�p. Oprócz ogrodzenia w postaci siatki lub betonowych Å�cian zastosowane jest ogrodzenie elektryczne. Na wybiegu roÅ�nie kilka krzewów, jedno drzewo zabiezpieczone drutem przed wspinaniem, pozostawiono teÅ¼ pieÅ� Å�ciÄ�tego, maÅ�ego drzewa. WedÅ�ug informacji uzyskanej w UrzÄ�dzie Miejskim wybieg nie jest dokoÅ�czony i ostatnim zaplanowanym etapem jest jego urzÄ�dzenie.

Nasze obserwacje
W wyniku obserwacji stwierdziliÅ�my, Å¼e blisko 90% czasu aktywnoÅ�ci Joli to ruchy stereotypowe, polegajÄ�ca na chodzeniu tam i z powrotem po staÅ�ym torze wzdÅ�uÅ¼ jednego z boków ogrodzenia (oddalonego od zwiedzajÄ�cych). NiedÅºwiedzica reaguje zainteresowaniem na wrzucany jej przez obsÅ�ugÄ� pokarm i na krótko przerywa chodzenie wzdÅ�uÅ¼ pÅ�otu. Cykle stereotypii sÄ� teÅ¼ przerywane na czas picia wody (gÅ�ównie z fosy). Stereotypia ma przebieg intensywny, jest dÅ�ugotrwaÅ�a, obciÄ�Å¼ajÄ�ca i koÅ�czy siÄ� czÄ�sto wyczerpaniem fizycznym. Przerywana jest okresami krótkotrwaÅ�ego, pÅ�ytkiego snu. W trakcie snu niedÅºwiedzica gwaÅ�townie reaguje na nagle pojawiajÄ�ce siÄ� bodÅºce (haÅ�asy, ptaki). Jola nie wchodzi do pomieszczenia wewnÄ�trznego, próbuje siÄ�gaÄ� do wykÅ�adanego tam pokarmu.

Przyczyny problemów
Przyczyn zaistniaÅ�ej sytuacji upatrujemy przede wszystkim w tym, Å¼e:
- niedÅºwiedzica powinna byÄ� wprowadzona na w peÅ�ni wyposaÅ¼ony wybieg, na którym znajdujÄ� siÄ� elementy zachÄ�cajÄ�ce do eksploracji (pnie drzew, w tym spróchniaÅ�e; miejsca, gdzie zwierzÄ� moÅ¼e pozostawaÄ� poza widokiem zwiedzajÄ�cych; urzÄ�dzenia do wzbogacania Å�rodowiskowego, przede wszystkim do tzw. feeding enrichment). Intensywne dziaÅ�ania zachÄ�cajÄ�ce do eksploracji powinny byÄ� prowadzone od poczÄ�tku przebywania na nowym wybiegu;
- niedÅºwiedzica nie powinna byÄ� Å�Ä�czona z innym niedÅºwiedziem przed jej peÅ�nÄ� aklimatyzacjÄ� na nowym wybiegu, przy czym aklimatyzacja w tym przypadku oznacza przede wszystkim znaczne ograniczenie zachowaÅ� stereotypowych lub caÅ�kowity zanik tej oznaki stresu i zwiÄ�kszenie iloÅ�ci czasu poÅ�wiÄ�canego na zachowania eksploracyjne. Zalecany w takim przypadku okres wynosi nie mniej niÅ¼ póÅ� roku, dopiero po takim okresie moÅ¼na byÅ�o sprowadziÄ� drugiego niedÅºwiedzia (o ile w ogóle byÅ�o to wskazane czy konieczne). W przypadku Å�Ä�czenia oba niedÅºwiedzie powinny byÅ�y mieÄ� wiÄ�cej czasu na zaaklimatyzowanie siÄ� w pomieszczeniach wewnÄ�trznych i przywykniÄ�cie do nowych zapachów, równieÅ¼ tych pochodzÄ�cych od obcego osobnika.

Nasze sugestie
LÄ�k przed wejÅ�ciem do pomieszczenia wewnÄ�trznego pozostaje w Å�cisÅ�ym zwiÄ�zku z intensywnoÅ�ciÄ� zachowaÅ� stereotypowych, bÄ�dÄ�cych wyrazem stresu i problemów z radzeniem sobie w nowej sytuacji. W przypadku zwierzÄ�t o tak silnie zaawansowanej stereotypii, przetrzymywanych wczeÅ�niej w warunkach poniÅ¼ej standardów zapewniajÄ�cych minimalny poziom dobrostanu, potrzebne sÄ� intensywne dziaÅ�ania, które wyeliminujÄ� negatywne reakcje i pozwolÄ� zwierzÄ�ciu na peÅ�ne wykorzystanie moÅ¼liwoÅ�ci, jakie daje nowy wybieg.
OczywiÅ�cie pierwszym dziaÅ�aniem mogÅ�oby byÄ� caÅ�kowite zabranie samca z pomieszczeÅ� wewnÄ�trznych i z wybiegu. Jest to jednak z róÅ¼nych przyczyn niemoÅ¼liwe.
W zwiÄ�zku z tym zasugerowaliÅ�my:

- wdroÅ¼enie programu intensywnych dziaÅ�aÅ� na rzecz poprawy kondycji psychicznej samicy, w tym przede wszystkim zapobiegania wystÄ�powaniu zachowaÅ� stereotypowych. Zadaniem opiekunów powinny byÄ� próby odwracania uwagi od stereotypowania (nawet kilka razy w ciÄ�gu godziny) poprzez zachÄ�cenie zwierzÄ�cia do eksploracji terenu. Przerywanie tego zachowania musi zawsze polegaÄ� na dostarczaniu pozytywnych bodÅºców. MoÅ¼na to robiÄ� poprzez rozsypywanie na wybiegu drobnego pokarmu (suchy pokarm dla psów, orzechy, Å¼oÅ�Ä�dzie, rodzynki i inne suszone owoce, Å�wieÅ¼e drobne owoce lub rozdrobnione kawaÅ�ki innych pokarmów). W trakcie obserwacji stwierdzono, Å¼e niedÅºwiedzica wykazuje chÄ�Ä� eksploracji po takich dziaÅ�aniach – naleÅ¼y dÄ�Å¼yÄ�, aby okresy, gdy nie stereotypuje byÅ�y jak najdÅ�uÅ¼sze (wydÅ�uÅ¼anie wysypywania pokarmu w róÅ¼nych miejscach). MoÅ¼na teÅ¼ umieÅ�ciÄ� na wybiegu spróchniaÅ�e pnie (zwykle wzbudzajÄ� zainteresowanie niedÅºwiedzi ze wzglÄ�du na larwy owadów), gaÅ�Ä�zie drzew. WskazaliÅ�my takÅ¼e na inne sposoby stymulacji do naturalnych zachowaÅ� i odwracania uwagi od stereotypowania;

- naleÅ¼y stosowaÄ� Å�agodne wabienie samicy do Å�rodka, do pomieszczenia wewnÄ�trznego, za pomocÄ� ulubionego pokarmu wysypywanego w pobliÅ¼u wejÅ�cia. Obecnie stosowane ograniczenie karmienia i wysypywanie pokarmu tylko w klatce jest zbyt drastyczne. Motywacja do jego zjedzenia jest oczywiÅ�cie silna, jednak strach zwiÄ�zany z pomieszczeniem wewnÄ�trznym, haÅ�as mechanizmu zamykajÄ�cego i stres zwiÄ�zany z obecnoÅ�ciÄ� samca sÄ� w tym przypadku przewaÅ¼ajÄ�ce. Potwierdza to równieÅ¼ fakt, Å¼e do tej pory caÅ�kowite ograniczenie karmienia na zewnÄ�trz bez stosowania pozytywnej stymulacji, okazaÅ�o siÄ� nieskuteczne i niedÅºwiedzica straciÅ�a na wadze. JeÅ�li samica wejdzie do pomieszczenia wewnÄ�trznego naleÅ¼y poczÄ�tkowo umoÅ¼liwiaÄ� jej wchodzenie i wychodzenie bez zamykania. NaleÅ¼y dÄ�Å¼yÄ� do tego, aby kojarzyÅ�a pomieszczenie wewnÄ�trzne jako miejsce zapewniajÄ�ce bezpieczeÅ�stwo i ulubiony pokarm. W miarÄ� moÅ¼liwoÅ�ci naleÅ¼y zmieniÄ� mechanizm zamykajÄ�cy na bezdÅºwiÄ�kowy. JeÅ�li nie jest to moÅ¼liwe, naleÅ¼y przeprowadziÄ� trening odczulajÄ�cy ten dÅºwiÄ�k;

- naleÅ¼y zapobiec dalszej utracie wagi niedÅºwiedzicy. SierpieÅ� i wrzesieÅ� to okres, w którym niedÅºwiedzie powinny otrzymywaÄ� dobowo od ok. 10 000 do 13 000 kcal. NiezaleÅ¼nie od tego czy niedÅºwiedzie hibernujÄ� w zimie czy nie, ich organizm jest fizjologicznie przystosowany do przyjmowania w tym czasie duÅ¼ej iloÅ�ci pokarmu, gÅ�ównie wysokokalorycznego. Dlatego naleÅ¼y zwiÄ�kszyÄ� iloÅ�Ä� pokarmu podawanego samicy na wybiegu.

PodziÄ�kowania
DziÄ�kujemy Fundacji VIVA! za pokrycie kosztów wyjazdu. Specjalne podziÄ�kowania dla Nurii Selvy i Adama Wajraka za goÅ�cinÄ� i pomoc po powaÅ¼nej awarii auta, która zmusiÅ�a nas do znacznego wydÅ�uÅ¼enia naszego pobytu na Podlasiu.

AKTUALIZACJA
WedÅ�ug relacji przedstawicielki urzÄ�du miasta i opiekunki niedÅºwiedzi, przekazanych nam 20 wrzeÅ�nia 2012 r., wprowadzone po naszej wizycie dziaÅ�ania zaczÄ�Å�y przynosiÄ� rezultaty. Od poÅ�owy wrzeÅ�nia niedÅºwiedzica zaczÄ�Å�a wchodziÄ� do pomieszczeÅ� wewnÄ�trznych oraz nieco mniej czasu spÄ�dza na stereotypowaniu, natomiast wiÄ�cej na eksploracji wybiegu. Przez najbliÅ¼sze tygodnie nie bÄ�dzie zamykana wewnÄ�trz, aÅ¼ do zaniku reakcji lÄ�kowej. Przebudowany zostanie takÅ¼e mechanizm zamykania pomieszczeÅ� wewnÄ�trznych. Planowane jest wyposaÅ¼enie wybiegu w wiÄ�cej elementów do stymulacji naturalnych zachowaÅ�. Do znaczÄ�cej poprawy kondycji psychicznej niedÅºwiedzicy jeszcze daleka droga, potrzebne sÄ� dÅ�ugotrwaÅ�e i konsekwentne dziaÅ�ania, niemniej jednak pierwszy krok zostaÅ� uczyniony.

Dokumentacja fotograficzna

WYBIEG
jest niemal pusty. Brak na nim elementów stymulujÄ�cych naturalne zachowania. WedÅ�ug zapewnieÅ� przedstawicielki miasta ma to ulec zmianie. Na tym tle pozytywne wraÅ¼enie robi doÅ�Ä� duÅ¼a fosa wypeÅ�niona wodÄ�.

JOLA
(nazywana wczeÅ�niej Yogi) wiÄ�kszoÅ�Ä� czasu spÄ�dza na zachowaniach stereotypowych. NajczÄ�Å�ciej polegajÄ� one na poruszaniu siÄ� tam i z powrotem wzdÅ�uÅ¼ jednego z boków wybiegu.

STEREOTYPIA
jest u Joli na tyle intensywna, Å¼e powoduje duÅ¼e zmÄ�czenie fizyczne i jest bardzo obciÄ�Å¼ajÄ�ca. Z pyska spÅ�ywa spieniona Å�lina. NiedÅºwiedzica czasem pije wodÄ� z fosy i zasypia na wydeptanej Å�cieÅ¼ce.

JOLA
przez 1,5 miesiÄ�ca od czasu wypuszczenia jej na wybieg nie wchodziÅ�a do pomieszczenia wewnÄ�trznego. Próbuje Å�apÄ� wyciÄ�gaÄ� pokarm ze Å�rodka. Problemy sÄ� wynikiem bÅ�Ä�dów popeÅ�nionych przy jej przenoszeniu. DoÅ�Ä�czenie do Joli drugiego niedÅºwiedzia nie byÅ�o potrzebne.

GRZEÅ�
pochodzi z warszawskiego zoo, a zanim tam trafiÅ� byÅ� niedÅºwiedziem cyrkowym.

Profil projektu na facebooku (dwujÄ�zyczny polski/angielski) : http://www.facebook.com/bearproject.org

Zamość - nowy wybieg dla niedźwiedzi - następne »
« poprzednie - Korabiewice - zmiany i oczekiwanie

Niedźwiedzie w Polsce

Aktualności

Miejsca

FILM

AKTUALNOŚCI

Co nowego u niedźwiedzi w Poznaniu?

Wania nie żyje. Rozbudowa wybiegów coraz bliżej....

WIĘCEJ

Z Korabiewic do azylu w Poznaniu

Nowe życie niedźwiedzi ze schroniska w Korabiewicach - fotorelacja...

WIĘCEJ

NEWSLETTER