W dniu 11 lutego 2010 r. z�ożyli�my wizyt� w Przemy�lu, aby zapozna� si� z sytuacj� niedźwiedzicy, przebywaj�cej w O�rodku Rehabilitacji Zwierz�t Chronionych. Historia niedźwiedzicy by�a opisywana przez media (patrz: media o projekcie).

O godzinie 8.00 spotkaliÅ�my siÄ� z Prezydentem PrzemyÅ�la, p.Robertem ChomÄ� oraz RafaÅ�em SurÄ�, Dyrektorem Kancelarii Prezydenta Miasta, WiesÅ�awem Jordanem z WydziaÅ�u Gospodarki Komunalnej i Inwestycji i przedstawicielem WydziaÅ�u Ochrony Å�rodowiska. W spotkaniu uczestniczyÅ� MichaÅ� Ferenc ze Stacji Terenowej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Å�rodowiska. W trakcie spotkania otrzymaliÅ�my informacje dotyczÄ�ce planów miasta w stosunku do niedźwiedzicy oraz przedstawiliÅ�my wymagania dotyczÄ�ce docelowego wybiegu dla niedźwiedzicy zgodnie ze standardami europejskimi. WskazaliÅ�my na rażÄ�cÄ� sprzecznoÅ�Ä� miÄ�dzy rozporzÄ�dzeniem Ministra Å�rodowiska regulujÄ�cym minimalne warunki utrzymania zwierzÄ�t a unijnÄ� dyrektywÄ� dotyczÄ�cÄ� zoo, która mówi, że paÅ�stwa czÅ�onkowskie muszÄ� przyjÄ�Ä� takie regulacje prawne, które zapewniÄ� zwierzÄ�tom przetrzymywanym w niewoli możliwoÅ�Ä� realizacji potrzeb biologicznych. ZasygnalizowaliÅ�my, że nie można dopuÅ�cic do sytuacji w której byÅ�by to kolejny niedźwiedź w Polsce szamocÄ�cy siÄ� w ciasnej klatce, ale zwierzÄ� eksplorujÄ�ce duży, naturalny wybieg. MogÅ�aby to byÄ� wizytówka miasta, które niedźwiedzia ma w herbie.

NastÄ�pnie udaliÅ�my siÄ� do oÅ�rodka rehabilitacji. OkazaÅ�o sie, że niedźwiedzica opuÅ�ciÅ�a dotychczasowÄ� klatkÄ� i przebywa w pawilonie oÅ�rodka. W nocy zwierzÄ� usunÄ�Å�o górnÄ�, drewnianÄ� czÄ�Å�Ä� klatki oraz stropu. KawaÅ�ki drewna, belki stropowej, ocieplajÄ�cego dach styropianu leżaÅ�y na podÅ�odze. Dach stanowiÅ�a wówczas jedynie blacha. Przez wÄ�skÄ� szczelinÄ� w górnej czÄ�Å�ci klatki niedźwiedzica przecisnÄ�Å�a siÄ� do korytarza.
ProwadzÄ�cy oÅ�rodek lek. wet. Andrzej FedaczyÅ�ski wraz z synem zwabili niedźwiedzicÄ� z powrotem do klatki. W rozmowie telefonicznej z p. MagdalenÄ� GrabowskÄ�, Regionalnym Dyrektorem Ochrony Å�rodowiska w Rzeszowie zasugerowaliÅ�my, że wobec dramatycznej sytuacji i bezpoÅ�redniego zagrożenia zdrowia i życia ludzi zwierzÄ� powinno byÄ� umieszczone w bezpiecznym miejscu. Jedynym w Polsce jakie speÅ�niaÅ�o przynajmniej czÄ�Å�Ä� minimalnych standardów byÅ� wolny wybieg po niedźwiedzicy polarnej w Ogrodzie Zoologicznym we WrocÅ�awiu. Nasza sugestia zostaÅ�a wykorzystana i zwierzÄ� w nocy zostaÅ�o przewiezione do WrocÅ�awia. Przedtem straż pożarna musiaÅ�a Å�ciÄ�gnÄ�Ä� do PrzemyÅ�la klatkÄ� transportowÄ� dla niedźwiedzi, która znajdowaÅ�a siÄ� w Bieszczadach i sÅ�użyÅ�a do odÅ�owu niedźwiedzi do badaÅ� telemetrycznych.
Krótka obserwacja niedźwiedzicy na terenie oÅ�rodka pozwoliÅ�a na ocenÄ�, że zwierzÄ� nie jest tak mÅ�ode jak wczeÅ�niej podawano. Stan stóp może sugerowaÄ�, że niedźwiedzica przebywaÅ�a na twardym podÅ�ożu i w ogóle nie hibernowaÅ�a tej zimy.

OÅ�rodek nie posiada infrastruktury do przetrzymywania niedźwiedzi. Zarówno z punktu widzenia dobrostanu zwierzÄ�cia jak i bezpieczeÅ�stwa ludzi, oÅ�rodek nie speÅ�nia minimalnych standardów. ObsÅ�uga niedźwiedzia wiÄ�zaÅ�a siÄ� z bezpoÅ�rednim zagrożeniem zdrowia i życia (niedźwiedź miaÅ� możliwoÅ�Ä� siÄ�gniÄ�cia Å�apÄ� do osoby obsÅ�ugujÄ�cej!). Fakt, że nie doszÅ�o do poważnego wypadku czy też zniszczenia klatki już w pierwszÄ� noc potwierdza, że niedźwiedzica pochodzi z niewoli.
Na terenie oÅ�rodka nie ma miejsca i warunków do budowy tam niezbÄ�dnej infrastruktury i wybiegu. StwierdziliÅ�my, że oÅ�rodek wymaga znacznego dofinansowania i poprawy warunków życia innych zwierzÄ�t tam przebywajÄ�cych. PoruszyliÅ�my ten temat w trakcie rozmowy z p.MagdalenÄ� GrabowskÄ�, Regionalnym Dyrektorem Ochrony Å�rodowiska z Rzeszowie, z którÄ� spotkaliÅ�my siÄ� wracajÄ�c z PrzemyÅ�la.

W trakcie pobytu w przeprowadzili�my ocen� potencjalnych miejsc usytuowania docelowego wybiegu dla niedźwiedzi oraz niezb�dnej infrastruktury. Wraz z przedstawicielami Wydzia�u Ochrony �rodowiska oraz Wydzia�u Gospodarki Komunalnej i Inwestycji Urz�du Miejskiego dokonali�my wizji lokalnej trzech miejsc: Fortu Zniesienie, Parku Miejskiego przy ul. Reja oraz Parku Lipowica przy ul. Armii Krajowej.

Fort Zniesienie – teren poÅ�ożony przy amfiteatrze i w pobliżu stoku narciarskiego, z grupami krzewów i drzew oraz licznymi pagórkami. UksztaÅ�towanie terenu oraz szata roÅ�linna stwarza dobre Å�rodowisko dla utrzymywania tam niedźwiedzi. Obawy budzi: brak możliwoÅ�ci ewentualnej, późniejszej rozbudowy, koniecznoÅ�Ä� Å�cisÅ�ego monitorowania ze wzglÄ�du na bliskoÅ�Ä� innych obiektów rekreacyjnych i dużÄ� liczbÄ� odwiedzajÄ�cych te miejsca. Utrzymywanie niedźwiedzi wymaga wzniesienia pawilonu z pomieszczeniem wewnÄ�trznym i ewentualnym zapleczem edukacyjnym, co może byÄ� utrudnione w przypadku obiektu wpisanego na listÄ� zabytków.

Park Miejski przy ul. Reja. Proponowana lokalizacja to zadrzewiony stok z wypÅ�aszczeniem u podnóża. SpoÅ�ród przedstawionych propozycji teren ten jest najmniej zróżnicowany, brak jest naturalnych kryjówek. Konieczny jest Å�cisÅ�y monitoring. Obiekt jest wpisany na listÄ� zabytków.

Park Lipowica przy ul. Armii Krajowej. Park o zróżnicowanym uksztaÅ�towaniu terenu, w czÄ�Å�ci przy ulicy pÅ�askim, w gÅ�Ä�bi z niewielkimi wzniesieniami i zagÅ�Ä�bieniami. Przy ulicy istnieje możliwoÅ�Ä� budowy pawilonu, niezbÄ�dnego na zaplecze hodowlane i ewentualnie edukacyjne. W drzewostanie przeważa dÄ�b, co może byÄ� wykorzystane do uzupeÅ�nienia diety oraz stymulowaÄ� naturalne zachowania żerowania niedźwiedzi. RozlegÅ�oÅ�Ä� terenu nie ogranicza powierzchni wybiegu. Jest on obecnie sÅ�abo wykorzystywany rekreacyjnie. Ewentualna budowa wybiegu wraz z zapleczem edukacyjnym (Å�cieżki przyrodnicze, mini muzeum niedźwiedzia, ewentualnie centrum edukacji przyrodniczej itp.) może przyczyniÄ� siÄ� do rewitalizacji tego miejsca i zwiÄ�kszyÄ� liczbÄ� osób je odwiedzajÄ�cych.
Z przeprowadzonej wizji i oceny warunków Å�rodowiskowych wynika, że najbardziej optymalnÄ� lokalizacjÄ� pod budowÄ� docelowego wybiegu i infrastruktury jest Park Lipowica.


Nowe wybiegi powinny by� budowane zgodnie ze standardem LBE (Large Bear Enclosures)
i spe�nia� nast�puj�ce warunki:
1. zapewnia� odpowiedni� powierzchni� (minimum 2500 m2, optymalnie powyżej 1 ha),
2. stwarzaÄ� możliwoÅ�Ä� wyboru różnych mikroklimatów w zależnoÅ�ci od potrzeb i warunków pogodowych,
3. zapewnia� schronienie na ziemi (zakrzewienia, tunele betonowe lub naturalne),
4. byÄ� wyposażone naturalne przeszkody, które bÄ�dÄ� stymulowaÅ�y do aktywnoÅ�ci lub unikania konfrontacji z innymi osobnikami (zwalone pnie),
5. stwarza� możliwo�� wspinania si�, kopania i p�ywania
6. dawa� możliwo�� utrzymania dystansu i ucieczki przed innymi osobnikami,
7. zapewnia� punkty obserwacyjne (wzniesienia terenu) oraz wzniesione miejsca odpoczynku
i obserwacji poza ogrodzenie,
8. dostarcza� potencjalnych miejsc ukrywania pokarmu,
9. zapewnia� potencjalne miejsca gawrowania,
10. gwarantowa� bezpieczn� obs�ug� i możliwo�� separacji zwierz�cia.

Podstaw� jest zapewnienie mini-siedliska, z naturaln� ro�linno�ci�, krzewami i drzewami oraz dost�pem do wody (basen). Wybieg powinien stymulowa� niedźwiedzia do naturalnych aktywno�ci
i zachowa�, w zwi�zku z tym przy projektowaniu, należy zadba� o możliwo�ci wprowadzania wzbogacenia �rodowiskowego (enrichment).