Linki do kilkudziesiÄ�ciu artykuÅ�ów na temat niedÅºwiedzi i naszej dziaÅ�alnoÅ�ci na rzecz poprawy dobrostanu zwierzÄ�t dzikich w niewoli umieszczamy w dziale "Media o projekcie". Tym razem zdecydowaliÅ�my siÄ� na umieszczenie poniÅ¼szej publikacji w "AktualnoÅ�ciach". ZdecydowaÅ�y o tym szczególna, opiniotwórcza ranga tygodnika "Polityka" oraz podjÄ�ta przez autorkÄ� tematyka, zwiÄ�zana z róÅ¼nymi aspektami utrzymywania niedÅºwiedzi w niewoli w Polsce.
Publikacja artykuÅ�u na stronie za zgodÄ� redakcji "Polityki".

Stop klatkom!

Polityka - nr 14 (2801) z dnia 2 kwietnia 2011, s. 34-37

Agnieszka Sowa

Skazanie Antoniego GucwiÅ�skiego, byÅ�ego dyrektora wrocÅ�awskiego zoo, za znÄ�canie siÄ� nad niedÅºwiedziem Mago, daÅ�o szansÄ� polskim misiom na lepsze Å¼ycie w niewoli.

Wyrok, o wymiarze raczej symbolicznym, bo sÄ�d odstÄ�piÅ� od kary, nakazujÄ�c wpÅ�acenie 1 tys. zÅ� na Towarzystwo Opieki nad ZwierzÄ�tami, uprawomocniÅ� siÄ� w marcu. TrwajÄ�ca 5 lat sprawa zwróciÅ�a uwagÄ� na warunki Å¼ycia zwierzÄ�t w ogrodach zoologicznych. Raport o polskich niedÅºwiedziach w niewoli (przygotowany przez dr. Roberta MaÅ�laka i AgnieszkÄ� Sergiel – zob. ramka na s. 35) ujawniÅ�, Å¼e ponad jedna trzecia z nich po prostu cierpi.

Mago 10 lat spÄ�dziÅ� w betonowym karcerze, ciemnym, ciasnym i tak niskim, Å¼e niedÅºwiedÅº nie mógÅ� stanÄ�Ä� na tylnych Å�apach. Powodem uwiÄ�zienia byÅ�y kazirodcze zapÄ�dy misia wobec siostry Mani, z którÄ� miaÅ� trójkÄ� potomstwa, Karo, KirÄ� i KorÄ�. Antoni GucwiÅ�ski wolaÅ� mÄ�czyÄ� misia, niÅ¼ go wykastrowaÄ�, bo – tÅ�umaczyÅ� – Mago to cenny materiaÅ� genetyczny. O losie niedÅºwiedzia dowiedziaÅ�y siÄ� media. Prokuratura umorzyÅ�a dochodzenie nie stwierdzajÄ�c przestÄ�pstwa. Fundacja Viva! wniosÅ�a zatem sprawÄ� z oskarÅ¼enia prywatnego. ObroÅ�cy zwierzÄ�t przegrali w dwóch instancjach, m.in. za sprawÄ� biegÅ�ego z Uniwersytetu Przyrodniczego we WrocÅ�awiu, który wydaÅ� opiniÄ�, Å¼e skoro niedÅºwiedÅº nie zdechÅ� w bunkrze, to nie byÅ�o mu tam tak Åºle. Dopiero SÄ�d NajwyÅ¼szy uznaÅ�, Å¼e Antoni GucwiÅ�ski znÄ�caÅ� siÄ� nad zwierzÄ�ciem.

W miÄ�dzyczasie GucwiÅ�ski straciÅ� stanowisko dyrektora wrocÅ�awskiego zoo. Jego nastÄ�pca zdecydowaÅ� o podwiÄ�zaniu misiowi nasieniowodów i Mago wypuszczono na wybieg z siostrÄ� i córkami.

Agnieszka Sergiel, zoolog z WrocÅ�awia, która razem z dr. Robertem MaÅ�lakiem badaÅ�a warunki Å¼ycia wszystkich polskich niedÅºwiedzi Å¼yjÄ�cych w niewoli, obserwowaÅ�a uwalnianie Mago z karceru. – Najpierw byÅ� w duÅ¼ym stresie, potem zabraÅ� siÄ� za kopanie – opowiada. – W ciÄ�gu pierwszych dni dosÅ�ownie przeoraÅ� caÅ�y wybieg. DziÅ� Mago z rodzinÄ� Å¼yje na ponadhektarowym terenie, naturalnym i urozmaiconym.

Gdzie jest lepiej

Gehenna Mago i sprawa wytoczona Antoniemu GucwiÅ�skiemu poruszyÅ�a niektórych dyrektorów ogrodów zoologicznych. W Toruniu wÅ�aÅ�nie wtedy rozpoczÄ�to budowÄ� nowego wybiegu dla Onufrego, który 19 lat siedziaÅ� w ciasnej betonowej klatce. Od zeszÅ�ego roku Onufry ma 1200 m kw. naturalnego podÅ�oÅ¼a, basen i konstrukcje do wspinania, a do towarzystwa samicÄ� WoltÄ� z Å�odzi. W ZamoÅ�ciu trwa przebudowa wybiegu Tarotki i Trezorki, które nie miaÅ�y nawet schronienia przed sÅ�oÅ�cem. Dobrze jest niedÅºwiedziom w Bydgoszczy – cyrkowej weterance Dinie i jej dwóm córkom Tinie i Tajdze. MajÄ� duÅ¼y zadrzewiony teren i basen. Nie moÅ¼e teÅ¼ narzekaÄ� prawie 30-letnia MaÅ�gosia z minizoo Canpol w CzÅ�uchowie. Ma basen, konstrukcje do wspinania, a opiekunowie czÄ�sto dorzucajÄ� na wybieg nowe elementy i ukrywajÄ� pokarm, co sprawia, Å¼e niedÅºwiedzica jest aktywna i w dobrej kondycji.

Teoria i praktyka

Prawo, zarówno europejskie jak i polskie, nakazuje zapewnienie zwierzÄ�tom w ogrodach zoologicznych odpowiednich dla kaÅ¼dego gatunku warunków. RozporzÄ�dzenie ministra Å�rodowiska przewiduje 100 m kw. przestrzeni na parÄ� niedÅºwiedzi. – Przez rok obowiÄ�zywaÅ�o 400 m kw. – wyjaÅ�nia dr Robert MaÅ�lak. – Potem widocznie ministerialni urzÄ�dnicy dopasowali metraÅ¼, kierujÄ�c siÄ� moÅ¼liwoÅ�ciami ogrodów zoologicznych, a nie potrzebami zwierzÄ�t.

W Austrii jest to 400 m kw. dla pary niedÅºwiedzi polarnych, 300 dla pozostaÅ�ych. W Szwecji jednemu niedÅºwiedziowi przysÅ�uguje aÅ¼ 1500 m kw. Z polskiego rozporzÄ�dzenia zniknÄ�Å�y jednak warunki dotyczÄ�ce sposobu urzÄ�dzania wybiegu dla niedÅºwiedzi. W dodatku przepis nie okreÅ�la minimalnej wielkoÅ�ci klatki dla pojedynczego osobnika.

Dr MaÅ�lak ubolewa, Å¼e ministerstwo rolÄ� naukowców ogranicza do tzw. spoÅ�ecznych konsultacji norm opracowanych przez urzÄ�dników i przedstawicieli ogrodów zoologicznych. UwaÅ¼a, Å¼e zoologowie znajÄ�cy potrzeby zwierzÄ�t powinni braÄ� udziaÅ� w procesie tworzenia szczegóÅ�owych przepisów.

– Chcieliby sami ustalaÄ� normy – sprzeciwia siÄ� dyrektor warszawskiego zoo Andrzej Kruszewicz. – Å�atwo jest zapisaÄ� w rozporzÄ�dzeniu, Å¼e na jednego niedÅºwiedzia ma przypadaÄ� hektar terenu, tylko skÄ�d ja ten hektar wezmÄ�?

RzeczywiÅ�cie, eksperci zalecajÄ� zapewnienie niedÅºwiedziom wybiegu o powierzchni 4 tys. m kw., a nawet 1 ha. MaÅ�e zwierzyÅ�ce nie majÄ� pieniÄ�dzy na urzÄ�dzanie wybiegów i najczÄ�Å�ciej jedynym wyjÅ�ciem jest zabranie stamtÄ�d niedÅºwiedzi. Ale znalezienie dla nich miejsca, nie tylko w Polsce, ale i w Europie, wcale nie jest Å�atwe. Niemcy zakazali wÅ�aÅ�nie cyrkowych wystÄ�pów niedÅºwiedzi i bezrobotne nagle misie konkurujÄ� o miejsce w azylach z konfiskowanymi juÅ¼ od dawna taÅ�czÄ�cymi niedÅºwiedziami z BaÅ�kanów.

Gdzie lepiej byÄ� nie moÅ¼e

Dr. Robertowi MaÅ�lakowi i Agnieszce Sergiel udaÅ�o siÄ� zaÅ�atwiÄ� miejsce w parku Bärenwald Müritz w Meklemburgii, prowadzonym przez organizacjÄ� Vier Pfoten (Cztery Å�apy). Do tego raju dla niedÅºwiedzi, zorganizowanego na kilkunastu leÅ�nych hektarach, pod koniec maja przeprowadzÄ� siÄ� dwie niedÅºwiedzice z Leszna: Basia, 28 lat, waga ponad 300 kg, wzrost okoÅ�o 130 cm, mieszkanka betonowego bunkra o powierzchni 35 m kw., i 16-letnia Kasia, która ma trochÄ� lepsze warunki – malutki basen i na czÄ�Å�ci terenu naturalne podÅ�oÅ¼e. Po interwencjach zoologów niedÅºwiedzice korzystajÄ� na zmianÄ� z niewielkiego wybiegu. Dwa lata temu Basia wykÄ�paÅ�a siÄ� po raz pierwszy w Å¼yciu. W przypadku niedÅºwiedzi kÄ�piel to nie Å¼aden luksus, tylko podstawowa potrzeba.

– UznaliÅ�my, Å¼e dobro misiów jest najwaÅ¼niejsze – mówi naczelnik wydziaÅ�u ochrony Å�rodowiska w urzÄ�dzie miasta Leszna Eugeniusz KarpiÅ�ski. – Dlatego prezydent zaapelowaÅ� do radnych, by zgodzili siÄ� oddaÄ� niedÅºwiedzie. Nie byÅ�o Å�atwo. Zaledwie szeÅ�Ä� lat temu mieszkaÅ�cy solidarnie zrzucili siÄ� na nowy wybieg dla niedÅºwiedzi. SzczegóÅ�y projektu konsultowano z najwiÄ�kszym, jak siÄ� wÅ�adzom wówczas wydawaÅ�o, autorytetem zoologicznym – Antonim GucwiÅ�skim, który m.in. doradziÅ� wybetonowanie wybiegu.

– Wybieg jest zgodny z normami przewidzianymi przez polskie prawo. Ale mamy Å�wiadomoÅ�Ä�, Å¼e to nie wystarcza – przyznaje KarpiÅ�ski. Gdy w Lesznie zaczÄ�to mówiÄ� o koniecznoÅ�ci oddania niedÅºwiedzi, mieszkaÅ�cy na portalach spoÅ�ecznoÅ�ciowych proponowali akcjÄ� „takÄ� jak w Warszawie w obronie krzyÅ¼a”. Ale nie chodzi tylko o ten nowy, nieudany wybieg. Misie staÅ�y siÄ� symbolem wielkomiejskich aspiracji. Pierwszy niedÅºwiedÅº przyjechaÅ� krótko po tym, gdy Leszno z miasta powiatowego awansowaÅ�o do rangi stolicy województwa.

Lepiej nie bÄ�dzie

25-letnia Yogi w Akcent Zoo w BiaÅ�ymstoku caÅ�e Å¼ycie siedzi w ciasnej, betonowej klatce. Od dwóch lat projekt budowy wybiegu i modernizacji caÅ�ego ogrodu, który jest w opÅ�akanym stanie, czeka na realizacjÄ�. SÄ� nawet pieniÄ�dze, ale – jak twierdzi magistrat – do dwóch przetargów nie zgÅ�osiÅ� siÄ� Å¼aden wykonawca.

Nie ma na razie perspektyw na nowe lokum dla niedÅºwiedzi z Braniewa. Do niedawna trzymano tutaj w ciasnych, wybetonowanych klatkach aÅ¼ siedem niedÅºwiedzi. W zeszÅ�ym miesiÄ�cu wrocÅ�awscy niedÅºwiedziolodzy zorganizowali kompleksowe badania lekarskie misiów z Braniewa. – ZauwaÅ¼yliÅ�my, Å¼e dwa najstarsze, 36-letnia niedÅºwiedzica brunatna Kajtusia i 32-letni himalajski samiec GrzeÅ�, bardzo cierpiÄ� – mówi dr Robert MaÅ�lak. Diagnoza to potwierdziÅ�a: Kajtusia miaÅ�a nowotwór i takÄ� próchnicÄ�, Å¼e ropnie i stany zapalne zajmowaÅ�y koÅ�ci Å¼uchwy. GrzeÅ� cierpiaÅ� na zwyrodnienia stawów.

MiaÅ� obrzÄ�ki koÅ�czyn, które wyglÄ�daÅ�y jak sÅ�oniowe nogi, a palce w tylnych Å�apach po prostu odpadÅ�y. To skutek choroby nerek i zakaÅ¼eÅ� spowodowanych staÅ�ym kontaktem skóry z kaÅ�em i moczem, które w beton nie wsiÄ�kajÄ�. – I KajtusiÄ�, i Grzesia trzeba byÅ�o uÅ�piÄ� – mówi Agnieszka Sergiel.

NiedÅºwiedzie z brÄ�zu

Niedawna afera w Korabiewicach, gdy TVN pokazaÅ� wstrzÄ�sajÄ�ce sceny z Å¼ycia zwierzÄ�t w tamtejszym przytulisku, przypomniaÅ�a o trzech niedÅºwiedziach wegetujÄ�cych tam od lat w betonowych klatkach. Borys wczeÅ�niej 10 lat przesiedziaÅ� w cyrkowym wozie z zaspawanymi drzwiami, teraz jest ulubieÅ�cem wÅ�aÅ�cicielki schroniska, wiÄ�c ma przynajmniej Å¼eliwnÄ� wannÄ�, w której ledwie siÄ� mieÅ�ci, ale w upalne dni z niej nie wychodzi.

Wania i Misza, o czym prawie nikt juÅ¼ nie pamiÄ�ta, sÄ� wÅ�asnoÅ�ciÄ� warszawskiego zoo. Uratowane z rosyjskiego cyrku, mieszkaÅ�y ze swoim wybawcÄ� w wieÅ¼owcu w Moskwie. Potem zostaÅ�y skonfiskowane przez polskich celników na granicy i trafiÅ�y do stoÅ�ecznego ogrodu zoologicznego. Ówczesny dyrektor nie miaÅ� dla nich miejsca i oddaÅ� w depozyt do korabiewickiego przytuliska. Po telewizyjnym reportaÅ¼u delegacja z zoo pojechaÅ�a sprawdziÄ�, jak siÄ� majÄ� ich misie. – Tam jest taki brzozowy zagajnik, wÅ�aÅ�cicielka zaczÄ�Å�a w nim robiÄ� wybieg – mówi dyrektor Kruszewicz. – NieduÅ¼ym nakÅ�adem moÅ¼na by to ogrodziÄ�. MógÅ�bym posÅ�aÄ� ludzi i sprzÄ�t. Ale najpierw niezbÄ�dna jest kastracja niedÅºwiedzi, a na to wÅ�aÅ�cicielka siÄ� nie zgadza. Prokuratura Rejonowa w Å»yrardowie prowadzi Å�ledztwo w sprawie schroniska. JeÅ�li Korabiewice zostanÄ� zamkniÄ�te, zoo bÄ�dzie musiaÅ�o zabraÄ� swoje misie.

W Warszawie jest juÅ¼ szeÅ�Ä� niedÅºwiedzi. Trzy, spadek po cyrku z Julinka, mieszkajÄ� na ziemnym wybiegu (wczeÅ�niej byÅ� oczywiÅ�cie betonowy) po niedÅºwiedziach polarnych. Trzy najsÅ�ynniejsze warszawskie misie przebywajÄ� poza ogrodem, w specjalnej fosie przy ruchliwej trasie W-Z, w haÅ�asie i spalinach, na betonowych gÅ�azach. Od dawna warszawskie zoo zbiera za to ciÄ�gi od obroÅ�ców zwierzÄ�t. Jedynym plusem jest fosa z wodÄ�. Ale przechodnie dokarmiajÄ� je dziwnymi smakoÅ�ykami. – Z ich dietÄ� nie jest tak Åºle – twierdzi dyrektor Kruszewicz.

Poziom stresu niedÅºwiedzi mieszkajÄ�cych przy trasie W-Z ma zbadaÄ� dr Nuria Selva Fernandez z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. – JeÅ¼eli okaÅ¼e siÄ�, Å¼e coÅ� jest nie w porzÄ�dku, przeniesiemy je do ogrodu – zapewnia dyrektor, ale dodaje: – Gdyby jednak do zoo miaÅ�y wróciÄ� misie z Korabiewic, zabraknie miejsca.

Dyrektor przyznaje, Å¼e od jakiegoÅ� czasu zastanawia siÄ�, co zrobiÄ� z niedÅºwiedziami, które sÄ� wizytówkÄ� warszawskiej Pragi. MoÅ¼e wysypaÄ� fosÄ� Å¼wirem, a na skaÅ�kach postawiÄ� na pamiÄ�tkÄ� misie z brÄ�zu? WiÄ�kszoÅ�Ä� internautów opowiada siÄ� jednak za pozostawieniem zwierzÄ�t.

A moÅ¼e zrezygnowaÄ� z misiów

Czy za 10 lat w polskich zoo zobaczymy jeszcze niedÅºwiedzie? Pewne nie, i dobrze, bo niewiele ogrodów jest w stanie zapewniÄ� im odpowiedniÄ� opiekÄ�. Dwa lata temu misiów w niewoli byÅ�o 53. DziÅ�: 46. To nieduÅ¼o, powie ktoÅ�, i niedÅ�ugo problem sam siÄ� rozwiÄ�Å¼e. CzÄ�Å�Ä� niedÅºwiedzi to przecieÅ¼ cyrkowcy po przejÅ�ciach.

– PoÅ�owa polskich niedÅºwiedzi ma przed sobÄ� kilkanaÅ�cie lat Å¼ycia – mówi Agnieszka Sergiel. – Wiele z nich przebywa w warunkach, jakich nie moÅ¼na zaakceptowaÄ�.

WedÅ�ug Agnieszki Sergiel najlepszym wyjÅ�ciem byÅ�oby stworzenie w Polsce takiego azylu dla niedÅºwiedzi, jakie funkcjonujÄ� w Niemczech, Rumunii czy Chorwacji. Ale na razie trzeba staraÄ� siÄ� o poprawienie warunków tam, gdzie to moÅ¼liwe, lub zabranie niedÅºwiedzi z najgorszych miejsc. Na szczÄ�Å�cie nikt juÅ¼ w Polsce niedÅºwiedzi nie rozmnaÅ¼a. Ostatnie dwa, Gienia i MichaÅ�, urodziÅ�y siÄ� w 2003 r. w Braniewie.

– Potem jest problem, gdzie je trzymaÄ� – mówi dyrektor Kruszewicz. – Ale za chwilÄ� najstarsze poumierajÄ�, mÅ�odsze oddamy do azyli zagranicznych, a nowe siÄ� nie urodzÄ�, wiÄ�c nie bÄ�dzie moÅ¼na nawet dzieciom misia pokazaÄ�.

Pytanie, czy smutny, czÄ�sto chory niedÅºwiedÅº chodzÄ�cy tam i z powrotem wzdÅ�uÅ¼ kraty albo koÅ�yszÄ�cy siÄ� jednostajnie w rytm choroby sierocej, gryzÄ�cy do krwi wÅ�asnÄ� Å�apÄ�, moÅ¼e nauczyÄ� dzieci szacunku dla przyrody? ByÄ� atrakcjÄ� dla zwiedzajÄ�cych?

– MoÅ¼na jeszcze robiÄ� tak jak w Szwecji, gdzie w ogrodach zoologicznych rodzÄ� siÄ� wiosnÄ� maÅ�e niedÅºwiadki – mówi dyrektor Kruszewicz. – Wszyscy siÄ� cieszÄ�, oglÄ�dajÄ� urocze, baraszkujÄ�ce misie, dzieci wybierajÄ� dla nich imiona. Potem, na jesieni, po prostu siÄ� je usypia. A niedÅºwiedzie majÄ� przynajmniej zaspokojony popÄ�d i instynkt macierzyÅ�ski.

Co lubi niedÅºwiedÅº

NiedÅºwiedÅº brunatny w ciÄ�gu doby pokonuje ponad 8 km, polarny ponad 20 km. Naturalna przestrzeÅ� Å¼yciowa pojedynczego samca niedÅºwiedzia brunatnego moÅ¼e przekraczaÄ� 1 tys. km2 – przestrzeÅ� Å¼yciowa powinna byÄ� odpowiednio duÅ¼a i zróÅ¼nicowana. NiedÅºwiedzie bardzo szybko siÄ� uczÄ�, umiejÄ�tnoÅ�ci wyuczone przewaÅ¼ajÄ� nad wrodzonymi – warunki powinny pobudzaÄ� aktywnoÅ�Ä� fizycznÄ� i psychicznÄ�. NiedÅºwiedÅº poÅ�wiÄ�ca w ciÄ�gu doby 10–11 godz. na poszukiwanie pokarmu – sposób podawania pokarmu powinien prowokowaÄ� niedÅºwiedzia do poszukiwania i angaÅ¼owania wysiÅ�ku w zdobywanie poÅ¼ywienia. ZwierzÄ�ta moszczÄ� legowiska na ziemi do odpoczynku w ciÄ�gu dnia – potrzebujÄ� zacisznych kryjówek.

NiedÅºwiedÅº brunatny ma ogromnÄ� potrzebÄ� kopania, przygotowuje w ten sposób gawrÄ� na zimÄ� i poszukuje korzeni, którymi siÄ� Å¼ywi – podÅ�oÅ¼e musi byÄ� naturalne i umoÅ¼liwiaÄ� kopanie. NiedÅºwiedzie okularowe i himalajskie nocujÄ� na drzewach, w gniazdach, które same budujÄ� – potrzebujÄ� konstrukcji i platform pozwalajÄ�cych na wspinanie siÄ� i budowanie gniazd. NiedÅºwiedzie sÄ� z natury samotnikami. Nawet jeÅ�li gromadzÄ� siÄ� w miejscach, gdzie jest obï¬�toÅ�Ä� pokarmu, nie zbliÅ¼ajÄ� siÄ� do siebie na odlegÅ�oÅ�Ä� mniejszÄ� niÅ¼ 20–30 m – trzeba zapewniÄ� moÅ¼liwoÅ�Ä� utrzymywania odpowiedniego dystansu miÄ�dzy osobnikami. SÄ� aktywne gÅ�ównie w nocy – nie powinny byÄ� zamykane na noc w ciasnych pomieszczeniach wewnÄ�trznych. MajÄ� bardzo zróÅ¼nicowanÄ� dietÄ�, a wartoÅ�Ä� energetyczna spoÅ¼ywanego pokarmu zmienia siÄ� sezonowo – pokarm powinien byÄ� stale urozmaicany i róÅ¼ny w ciÄ�gu roku. ChÄ�tnie pÅ�ywajÄ� – niezbÄ�dny jest dostÄ�p do duÅ¼ego basenu. NiedÅºwiedzie sÄ� bardzo inteligentnymi indywidualistami, róÅ¼niÄ� siÄ� usposobieniem – konieczne jest uwzglÄ�dnianie róÅ¼nic indywidualnych przy urozmaicaniu Å�rodowiska.

Ze strony www.bearproject.org dr. Roberta MaÅ�laka i Agnieszki Sergiel, autorów raportu o polskich niedÅºwiedziach w niewoli

Niedźwiedzie z Leszna do Niemiec dzięki naszym działaniom - następne »
« poprzednie - Ogrody zoologiczne, dobrostan i prawo - nasz debiut na ekologia.pl

Niedźwiedzie w Polsce

Aktualności

Miejsca

FILM

AKTUALNOŚCI

Co nowego u niedźwiedzi w Poznaniu?

Wania nie żyje. Rozbudowa wybiegów coraz bliżej....

WIĘCEJ

Z Korabiewic do azylu w Poznaniu

Nowe życie niedźwiedzi ze schroniska w Korabiewicach - fotorelacja...

WIĘCEJ

NEWSLETTER